SUBDOMEIN 1:
CULTUUR VAN DE KERK
Invalshoek 1
- Kunst en religie, levensbeschouwing:
Heilsgeschiedenis
(oude en nieuwe testament – Bijbel): schepping; zondeval; geboorte, leven, sterven
en opstanding van Christus ; laatste oordeel
Probleemstelling:
In de heilsgeschiedenis
(de geschiedenis en toekomst van de mensheid volgens de bijbel) is een lijn van
gebeurtenissen te zien die verloopt van (Oude testament) 1. schepping naar 2:
zondeval en vervolgens naar (Nieuwe testament – het leven van Christus) 3.
geboorte; 4. leven; 5. sterven, 6. opstanding en 7. Laatste oordeel.
Onderzoeksvragen:
1.1: Wat houdt
‘heilsgeschiedenis’ precies in, volgens de Bijbel?
1.2: Welke relatie
wordt er daarin gelegd tussen gebeurtenissen in het oude testament (schepping
en zondeval) en het nieuwe testament (geboorte, leven, sterven, opstanding van
Christus) en laatste oordeel?
1.3: Wat hield het
middeleeuwse wereldbeeld en mensbeeld in?
Trefwoorden:
Wereldbeeld:
sferen
en planeten, firmament, sterren, Primum Mobile, God,
engelen, het ondermaanse, dierenriem.
Mensbeeld: lichaam en ziel,
lichaamssappen, karaktertypen, invloed van planeten en sterren.
Liturgie en
kerkelijk jaar: cyclus (Kerst, Pasen, Pinksteren, Kerst)
Probleemstelling:
In zowel de liturgie (heilige mis/eucharistie
viering) als in het kerkelijk jaar zie je verwijzingen naar het leven van
Christus volgens de Bijbel.
Onderzoeksvraag:
1.4: Op welke manier
zag je het leven van Christus terug in de liturgie en het kerkelijk jaar?
1.5: Welke rol speelde
het geloof in het dagelijks leven van de middeleeuwse mens / maatschappij /
kunst & cultuur (denk aan indeling van de dag; volgen van de seizoenen;
wereldbeeld, mensbeeld van de middeleeuwer; kerkelijke feestdagen)
Religieuze
volkscultuur: pelgrimages, heiligenverering (wonderen), relieken
Probleemstelling:
In het Christendom
ontstond een levendige religieuze volkscultuur, waarin mensen pelgrimstochten
ondernamen, waarin heiligen vereerd werden vanwege de wonderen die zij verricht
hadden en waarin relieken aanbeden werden in de kerken en kathedralen.
Onderzoeksvraag:
1.6: Wat zijn
pelgrimstochten? Leg uit aan de hand van een voorbeeld van een pelgrimstocht
hoe deze werden ondernomen en waar deze naartoe gingen?
1.7: Geef een voorbeeld
van een verbeelding (middeleeuwse afbeelding of mirakelspel) van een
middeleeuwse heiligenverering, waarbij een verricht wonder door de heilige een
rol speelde.
1.8: Wat is het
verschil tussen een primaire en secundaire reliek? Zoek daarvan een voorbeeld
uit het Christendom in de middeleeuwen.
Het menselijke
invoelen, de verinnerlijking van de geloofservaring (bijvoorbeeld
Mariadevotie).
Probleemstelling:
Voor veel gelovigen was
het belangrijk om op een menselijk niveau de geloofservaring te voelen
(verinnerlijken). Daarvan was een voorbeeld de Mariadevotie.
1.9: In ’s Hertogenbosch staat de st. Jan. (kathedraal), daarin is ook
een Mariakapel. Leg uit aan de hand van deze kapel uit hoe de Mariadevotie
hierin tot uitdrukking komt in a) het gebed ‘Zoete lieve vrouwe’ b) de plaatsing van het middeleeuwse
Mariabeeld; c) de enscenering; d) de ex voto-beelden; e) de koorbanken en f) de
offerandes (bloemen, kaarsen). Gebruik daarbij deze bronnen:
(gebed) https://zoetelievevrouw.nl/broederschap/
(beeld) https://zoetelievevrouw.nl/maria/maria-zoete-lieve-vrouw/
(plaatsing) https://www.groetenuitdenbosch.nl/311l.htm
(mirakelboek) https://zoetelievevrouw.nl/mirakelboek/mirakelen-belicht/
(achtergronden 1) https://bedevaart.meertens.knaw.nl/plaats/653
(achtergronden 2) https://www.erfgoedshertogenbosch.nl/verhalen/de-zoete-vrouw-in-de-sint-jan-een-lelijke-maria
Bronnenteksten:
-
Teken
als taal - themakatern examen kg/kb - vwo 1999:
over het firmament/ de dierenriem
-
Lafeber;
pelgrims e.a. in de Middeleeuwen: H 2: 2.3 t/m 7.
-
C.S.E.
Geschiedenis 1998/1999 - Europa en de buitenwereld (1150 - 1350); H 7.
-
Vezelay: de dierenriem
-
Phyllis Hartnoll
-
geschiedenis van het theater - over liturgisch drama
-
Ignace Bossuyt
-
beknopt overzicht van de Muziekgeschiedenis
-
Johan
Nowé – Nu hoort wat men u
spelen zal (Liturgisch drama)
© M.T. van de
Kamp 2024