Onderwerp: Cultuur van het moderne – versie na 2022
Accenten binnen het onderwerp:
· avantgardistische stromingen;
· expressie en abstractie;
· architectuur: functionalisme;
· ontwikkelingen in de kunsten
in Rusland (bijvoorbeeld constructivisme);
· psychologisch realisme
(Konstantin
Stanislavski)
en episch theater
(Bertolt Brecht);
· vernieuwing van de
academische dans (bijvoorbeeld Les Ballets Russes) en ontstaan moderne theaterdans (bijvoorbeeld Isadora Duncan, Martha
Graham); dansrages;
· expressionisme en atonaliteit in de muziek;
· ontstaan nieuwe
muzieksoorten: blues en jazz;
· ontwikkelingen en
experimenten binnen film (bijvoorbeeld Sergei Eisenstein,
Duits expressionisme, Hollywoodgenres en
animaties).
Specificaties
van het onderwerp vanuit domein B invalshoeken voor reflectie:
Kunst en religie, levensbeschouwing
· Visies op geschiedenis: breuk
met het verleden.
· ‘Ontdekking’ van
het onderbewuste (Sigmund Freud), esoterische stromingen, filosofische benaderingen versus christelijk mens- en wereldbeeld.
· Utopieën van een
nieuwe tijd: kunst is baanbreker voor die nieuwe tijd; kunst wil maatschappij veranderen.
· Kunst heeft geestelijke waarde en universele betekenis: op zoek naar essentie,
abstractie.
Kunst en esthetica
· Van het materiële
naar het geestelijke: verwerping natuurgetrouwheid (bijvoorbeeld kubisme); vorm, verhouding (bijvoorbeeld Piet Mondriaan, De Stijl).
· Uitdrukking van het innerlijke van de kunstenaar.
· Theorievorming
(bijvoorbeeld futuristisch manifest, Der Blaue Reiter, An Actor Prepares, twaalftoonstechniek, Rudolf von Laban).
· Originaliteit als criterium.
· Kruisbestuiving
tussen verschillende disciplines, samen met een groep gelijkgestemden het nieuwe brengen.
· Form follows function (bijvoorbeeld
Louis Sullivan, Hendrik Petrus Berlage, Frank Lloyd Wright), morele aspecten
van verwerpen van decoratie (Adolf Loos).
· Anti-establishment en anti-kunst (bijvoorbeeld Futuristen, Dada, Erik Satie).
Kunstenaar en opdrachtgever; politieke
en economische macht
· Opleiding: ontstaan
van niet-traditionele academies met een onderzoekende, experimentele houding (bijvoorbeeld Bauhaus); zelfstandige
gezelschappen (podiumkunsten).
· Opdrachtgevers:
mecenaat en particuliere verzamelaars (bijvoorbeeld Helene Kröller- Müller) steunen de onafhankelijkheid van
kunstenaars en hun zoeken naar nieuwe mogelijkheden;
‘derden’ organiseren optredens en tournees (bijvoorbeeld Sergei Diaghilev); kunstgalerieën.
· Politiek en kunst: propaganda en/of kritiek; verboden
kunst (bijvoorbeeld Entartete Kunst).
Kunst en vermaak
· Film als amusement (bijvoorbeeld musicalfilm, Disney animaties).
· Theatershows (bijvoorbeeld revue,
cabaret, circus, musical,
showdans).
· Moderne
gezelschapsdans uit de VS (bijvoorbeeld charleston) en Engeland (bijvoorbeeld ballroomdansen).
·
Muziek: blues,
ragtime, jazz, rhythm
and blues, swing.
Kunst,
wetenschap en techniek
· Kunst probeert de
werkwijze van wetenschap te hanteren: grondslagen- en bronnenonderzoek.
· Kunst als
'laboratorium' (bijvoorbeeld Bauhaus); onderzoek nieuwe materialen (bijvoorbeeld
gewapend beton) en toepassingen ervan.
· Experimenten met
elektrisch licht in het theater (bijvoorbeeld Loďe Fuller) en met vorm en
beweging in de ruimte (bijvoorbeeld Oskar Schlemmer).
· Experimenten met bewegend beeld (bijvoorbeeld Luis Buńuel, Man Ray).
· Experimenten met
klank (bijvoorbeeld Sprechgesang) en klankbronnen
(bijvoorbeeld lawaaimachines, elektrische gitaar).
· Ontwikkeling opnametechnieken en distributie (radio,
grammofoon, geluidsfilm).
Kunst
intercultureel
· Westerse blik op
andere culturen; exotisme (bijvoorbeeld Josephine Baker): romantisering van
niet-westerse culturen; primitivisme: interesse in etnografica als ‘pure en
authentieke’ inspiratiebron voor de eigen kunst door kunstenaars als Picasso;
verheerlijking van het zogenoemde ‘primitieve’ leven van niet-westerse
culturen, dicht bij de natuur en niet gecorrumpeerd, door het westen als kritiek
op de eigen cultuur (bijvoorbeeld Paul Gauguin).
· Niet-Europese
invloeden op kunstenaars (bijvoorbeeld Henri Matisse, Antonin Artaud, Ruth St. Denis,
Igor Stravinsky).
· Waardering van de Afro-Amerikaanse muziek (jazz).
· Onderzoek volkscultuur (bijvoorbeeld Béla Bartók).