INVALSHOEK 5: KUNST, WETENSCHAP EN TECHNIEK

 

SUBDOMEIN 1: CULTUUR VAN DE KERK

Invalshoek 5 - Kunst, wetenschap en techniek

 

Samenhang kennis, geschiedenis, moraal en geloof ( encyclopedisch geheel)

Probleemstelling:

Leg uit waarom kennis, geschiedenis, opvattingen over moraal en het geloof, in de Middeleeuwen sterk met elkaar samenhangen. Wat is de belangrijkste oorzaak daarvan ?

Onderzoeksvragen:

5.1: Welke verbanden waren er in de m.e. tussen kennis, geschiedenis, moraal en geloof.

5.2: Waarom waren er verbanden in de m.e. tussen kennis, geschiedenis, moraal en geloof.

Trefwoorden:

zeven vrije kunsten: artes liberales; trivium, quatrivium, deugden, iconografie; scholastiek

 

Ontstaan meerstemmigheid.

Probleemstelling:

Geef aan op welke manier de meerstemmigheid zich in de muziek ontwikkelde ?

Onderzoeksvragen:

5.3: Breng de ontwikkeling van meerstemmigheid in de muziek in verband met de ontwikkeling van de romaanse naar de gotische bouwstijl.

5.4: Welk streven ligt hieraan ten grondslag ?

5.5: Noem het gemeenschappelijke ideaal van beide ontwikkelingen ( in ontwikkeling van architectuur + muziek)

Trefwoorden:

meerstemmigheid (polyfonie); gregoriaans; organum; fauxbourdon; discantus; school van de Notre Dame; Cantus Firmus

 

Technische ontwikkeling skeletbouw.

Probleemstelling:

Waarom ging men over tot de skeletbouw ?

Onderzoeksvragen:

5.6: Welke "uitvinding" maakt skeletbouw mogelijk ?

5.7: Welke (bouw-) technische problemen ontstonden daarbij /Hoe werden deze problemen opgelost ?

5.8: Welke visuele werking ging er uit van deze verticale bouw ( interieur)

Trefwoorden:

kruisgraatgewelf; kruisribgewelf; luchtbogen; steunberen; rondbogen; spitsbogen; verticaliteit 

Bronnenteksten:

 

© M.T. van de Kamp i.s.m. M. Janssens - 2000

 

SUBDOMEIN 2: HOFCULTUUR

Invalshoek 5 - Kunst, wetenschap en techniek

 

Optica, perspectief, anatomie, landmeten, cartografie

Probleemstelling:

Waarom ging men zich meer met wetenschap en techniek bezighouden ?

Onderzoeksvragen:

5.1: Welke wetenschappen/ technieken stonden centraal in deze periode ?

5.2: Noem een aantal belangrijke wetenschappelijke ontwikkelingen / nieuwe technieken die in deze periode ontdekt werden ?

5.3: Wat waren de gevolgen van deze wetenschappelijke ontwikkelingen / technieken voor de verschillende kunstvormen ?

5.4: Hoe gingen kunstenaars om met deze nieuwe wetenschappelijke / technische verworvenheden ?

5.5: Welke rol speelden kunstenaars bij deze nieuwe wetenschappelijke / technische ontwikkelingen ?

Trefwoorden:

Leonardo da Vinci; De lijst als venster ?

 

Onderzoek van werkelijkheid:

Probleemstelling:

Waarom ging men de werkelijkheid steeds meer onderzoeken ?

Onderzoeksvragen:

5.6: Beschrijf de historische context waarin dit 'onderzoek naar de werkelijkheid' kon ontstaan ?

5.7: Waarom ging men de werkelijkheid steeds meer onderzoeken ?

5.8: Waar kwam deze interesse in de werkelijkheid vandaan ?

5.9: Welke rol speelde de klassieke filosofieën in het onderzoeken van de werkelijkheid ?

5.10: Welke verschillende opvattingen bestonden er t.a.v. het onderzoeken van de

werkelijkheid ?

5.11: Met welk doel onderzocht de kunstenaar de werkelijkheid ?

Trefwoorden:

empirisch; descartes; newton ; de verbeelding van het denken - filosofie

 

Samenhangend, steeds 'mechanischer' wereld ( machineriën)

Probleemstelling:

Wat waren de gevolgen van de wetenschappelijke / technische ontwikkelingen + het onderzoek naar de werkelijkheid ?

Onderzoeksvragen:

5.12: Welke (uit)vindingen leverde de wetenschap /techniek op ?

5.13: Welke wetenschappelijke / technische ideeën ontstonden er zoal ?

5.14: Welke rol speelden de kunst daarbij ?

Trefwoorden:

Peter Burke - naar de mechanisering van het wereldbeeld - uit: De Italiaanse Renaissance

 

Aandachtspunten: Leonardo:

Probleemstelling:

Wat voor een type kunstenaar was Leonardo Da Vinci ?

Onderzoeksvragen:

5.15: Welke beroepen oefende hij uit ?

5.16: Welke nieuwe wetenschappelijke ontdekkingen deed hij ?

5.17: Wat was zijn rol als de kunstenaar / als wetenschapper ?

5.18: Geef aan de hand van " het laatste avondmaal" aan op welke manier Leonardo Da Vinci hierin wetenschap en kunst heeft gecombineerd.

Trefwoorden:

Leonardo da Vinci; schilder, architect, bioloog, natuurkundige

 

Bronnenteksten:

De Italiaanse Renaissance - de mechanisering van het wereldbeeld - Peter Burke

De levens - Giorgio Vasari

Naar het leven ? - themakatern examen kg/kb - vwo 1991: de lijst als venster

Passen en meten - themakatern examen kg/kb - vwo 1994: Leonardo da Vinci

 

SUBDOMEIN 3: CULTUUR VAN DE BURGERIJ

Invalshoek 5: Kunst, wetenschap en techniek

 

Empirisch onderzoek

Probleemstelling:

Waarom deed men empirisch onderzoek ?

Onderzoeksvragen:

5.1: Welke rol speelde het empirische onderzoek in de ontwikkeling van de wetenschappen ?

5.2: Welke rol speelde het empirische onderzoek in de kunsten ?

Trefwoorden:

Waarneming; empirisch onderzoek; wetenschap

Bronnen:

Bronnenbundels. Om deze bronnenbundels te vinden, zie de aanwijzingen op http://www.kunstcontext.com/ckv/leerbron.htm

Kaptein, H. http://www.wereldorientatie.net/PPP/Wetenschappelijke revolutie.ppt

Om in te lezen en niet gebruiken als bron!: http://nl.wikipedia.org/wiki/Humanisme  en: http://nl.wikipedia.org/wiki/Empirisme

Alpers, S. De kunst van het kijken.

 

 

Camera Obscura

Probleemstelling:

Welke functie heeft een Camera Obscura ?

Onderzoeksvragen:

5.3: Waarvoor gebruikte men een Camera Obscura ?

5.4: Leg uit waarom het aannemelijk is dat Vermeer gebruik gemaakt heeft van een Camera Obscura.

Trefwoorden:

Camera Obscura

Bronnen:

Over de camera obscura: Bronnenbundels, Om deze bronnenbundels te vinden, zie de aanwijzingen op http://www.kunstcontext.com/ckv/leerbron.htm

Over Vermeer: http://www.histotheek.nl/index.php?option=com_content&task=view&id=120&Itemid=73

En http://www.digischool.nl/ckv2/ckv3/kunstentechniek/vermeer/vermeer1.htm

Lamoth in NRC http://www.nrc.nl/W2/Nieuws/2000/11/04/Vp/wo.html  en kijk ook naar de flash animaties: http://www.nrc.nl/W2/Lab/Vermeer/DE_MELKMEID.html  en http://www.nrc.nl/W2/Lab/Vermeer/WERKWIJZE.html

 

Kunst- en vliegwerk ( toneelmachines)

Probleemstelling:

Waarom wilde men gebruik maken van toneelmachines bij het toneel / de opera / het ballet in de 17de eeuw ?

Onderzoeksvragen:

5.5: Wat voor soorten toneelmachines gebruikte men in de 17de eeuw  ?

5.6: Welke effecten beoogde men met het gebruik van toneelmachines ?

5.7: Welke rol was er weggelegd voor de wetenschap en techniek t.a.v. deze toneelmachines ?

5.8: Welk verband bestaat er tussen toneelmachines en het begrip ‘deus ex machina’ ?

Trefwoorden:

Van suggestie naar illusie; deus ex machina

Bronnen:

Erenstein, R.L. Een theatergeschiedenis der Nederlanden. P. 263

Drottningholms Slottsteater  (boekje in mediatheek)

Toneelmachines in Drottningholm: http://www.dtm.se/engelsk/eframes_index.html  en http://www1.appstate.edu/orgs/spectacle/index.html

Bronnenteksten:

-        Een theatergeschiedenis der Nederlanden – R.L. Erenstein

-        Westerse theatergeschiedenis – Phyllis Hartnoll

-        De kunst van het kijken – Svetlana Alpers

-        Cd-rom van Vermeer

 

SUBDOMEIN 4: ROMANTIEK EN REALISME

 

Invalshoek 5: kunst, wetenschap en techniek

 

5a: opkomst muziekwetenschap en kunstgeschiedenis

Onderzoeksvragen:

5.1: Welke rol speelde de ontwikkeling van de technische vaardigheid in de kunsten ?

Probleemstelling:

5a: Waarom kwamen de muziekwetenschap en de kunstgeschiedenis op ?

Trefwoorden:

Muziekwetenschap; kunstgeschiedenis

Bronnen:

Encarta, muziekencyclopedie, kunsthistorisch overzicht: blz 16/17; blz. 19/20;

 

5b: Specialisatie wetenschappen, ook in zekere zin specialisatie in de kunsten; tegelijkertijd behoefte bij elkaar te komen in gesamtkunstwerk;

ballet, losmaken uit opera

Onderzoeksvragen:

5.2: Leg uit wat Wagner beoogde met de opera als gesamtkunstwerk ?

5.3: Geef nog een voorbeeld wat je als gesamtkunstwerk zou kunnen betitelen uit de Romantiek en leg daarbij uit waarom dit een gesamtkunstwerk genoemd kan worden

5.4: Waarom maakte – in tegenstelling tot de ontwikkelingen die er waren om meer tot gesamtkunstwerken te komen – zich dan juist wel los uit de opera ? Geef hiervoor twee argumenten/redenen

Probleemstelling:

5b: Waarom ontstonden er zowel tendenzen naar meer specialisatie als tendenzen naar gesamtkunstwerken in de Romantiek ?

Trefwoorden:

Specialisatie; gesamtkunstwerk

Bronnen:

Rom/real: blz 38,39; blz 26,27; van Hofballet tot postmoderne dans en diverse andere bronnen zoals naslagwerken

 

5c: Samenwerking met ingenieurs: ijzer en glasconstructies; aandachtspunten: Crystal palace/ Eiffeltoren

Onderzoeksvragen:

5.5: Waarom werkten architecten en kunstenaars steeds meer samen met ingenieurs aan bouwwerken ?

5.6: Waarom werden bouwwerken van ijzer en glas het nieuwe schoonheidsideaal ?

5.7: Hoe reageerde het publiek in eerste instantie op de Eiffeltoren ?

Probleemstelling:

5c: Waarom werkte men in de bouwkunst in deze periode veel met ijzer en glas constructies ? en leg uit welke technische principes dit mogelijk maakten.

Trefwoorden:

Ijzer; gietijzer; staal, galvaniseren; constructies; skeletbouw; ingenieurs; Paxton; Eiffel

Bronnen:

Kunsthistorisch overzicht deel 2; blz 38,39,40; rom/real: blz. 40,41,42,43; thema: op zijn plaats, plaatsgebonden kunst en vormgeving (themabundel kunstgeschiedenis vwo)

 

5d: Toename reproductiemogelijkheden:

Onderzoeksvragen:

5.8: Waardoor ontstonden nieuwe reproductiemogelijkheden ?

5.9: Welke nieuwe mogelijkheden ontstonden er als gevolg van de nieuwe reproductiemiddelen ?

5.10: Hoe reageerden kunstenaars/ het publiek op deze nieuwe reproductiemogelijkheden ?

Probleemstelling:

5d: Welke voordelen hadden deze nieuwe reproductiemogelijkheden ? Welke nadelen ?

Trefwoorden:

Nieuwe druktechnieken/ grafische technieken als: lithografie, fotografie

Bronnen:

Rom/real: blz 40,41; blz 47 en diverse andere bronnen m.b.t. lithografie en fotografie

 

5 e: Gaslicht en elektriciteit

Onderzoeksvragen:

5.11: Welke invloed hadden gaslicht en elektriciteit op de: beeldende kunst, architectuur en muziek ?

5.12: Welke rol hadden gaslicht en elektriciteit op de mogelijkheden in het theater/ de theaterdans ?

Probleemstelling:

5 e: Welke invloed hadden gaslicht en elektriciteit op de kunsten in het algemeen ?

Trefwoorden:

Gaslicht, elektriciteit

Bronnen:

Rom/real: blz 44,45; van hofballet tot postmoderne dans – Luuk Utrecht; Westerse theatergeschiedenis – Phyllis Hartnoll; Licht – catalogus bij de tentoonstelling in het Van Gogh museum.

 

5f: Fotografie

Onderzoeksvragen:

5.13: Wat fotografeerde men toen de fotografie pas uitgevonden was zoal ? Noem drie onderwerpen

5.14: Hoe werkt de techniek van de fotografie ?

5.15: Welke functies kreeg de fotografie ?

5.16: Welke functies nam de fotografie over van de schilderkunst ?

Probleemstelling:

5f: Welke rol kreeg de fotografie in de maatschappij en in de kunsten ?

Trefwoorden:

Daguerre; Niepce; William Henry Fox Talbot; daguerreotype; fotografie

Bronnen:

Rom/real: blz 47; a new history of photography – Konemann; 150 jaar fotografie – Mattie Boom; naar het leven ? themakatern vwo kunstgeschiedenis; teken als taal – themakatern vwo kunstgeschiedenis.

 

 

SUBDOMEIN 5: MODERNE CULTUUR

 

Invalshoek 5: Kunst, Wetenschap en Techniek – zie Palet ckv 2 Modern

 

 

SUBDOMEIN 6: MASSACULTUUR

 

Invalshoek 5: Kunst, Wetenschap en Techniek – zie Palet ckv 2 Massa

 

ã Marie-Thérèse van de Kamp – 2009