INVALSHOEK 5: KUNST, WETENSCHAP EN TECHNIEK
SUBDOMEIN 1: CULTUUR VAN DE KERK
Invalshoek 5 - Kunst, wetenschap en techniek
Samenhang kennis, geschiedenis, moraal en geloof ( encyclopedisch
geheel)
Probleemstelling:
Leg uit waarom kennis, geschiedenis, opvattingen
over moraal en het geloof, in de Middeleeuwen sterk met elkaar samenhangen. Wat
is de belangrijkste oorzaak daarvan ?
Onderzoeksvragen:
5.1: Welke verbanden waren er in de m.e. tussen
kennis, geschiedenis, moraal en geloof.
5.2: Waarom waren er verbanden in de m.e. tussen
kennis, geschiedenis, moraal en geloof.
Trefwoorden:
zeven vrije kunsten: artes liberales; trivium,
quatrivium, deugden, iconografie; scholastiek
Ontstaan meerstemmigheid.
Probleemstelling:
Geef aan op welke manier de meerstemmigheid zich in
de muziek ontwikkelde ?
Onderzoeksvragen:
5.3: Breng de ontwikkeling van meerstemmigheid in
de muziek in verband met de ontwikkeling van de romaanse naar de gotische
bouwstijl.
5.4: Welk streven ligt hieraan ten grondslag ?
5.5: Noem het gemeenschappelijke ideaal van beide
ontwikkelingen ( in ontwikkeling van architectuur + muziek)
Trefwoorden:
meerstemmigheid (polyfonie); gregoriaans; organum;
fauxbourdon; discantus; school van de Notre Dame; Cantus Firmus
Technische ontwikkeling skeletbouw.
Probleemstelling:
Waarom ging men over tot de skeletbouw ?
Onderzoeksvragen:
5.6: Welke "uitvinding" maakt skeletbouw
mogelijk ?
5.7: Welke (bouw-) technische problemen ontstonden
daarbij /Hoe werden deze problemen opgelost ?
5.8: Welke visuele werking ging er uit van deze
verticale bouw ( interieur)
Trefwoorden:
kruisgraatgewelf; kruisribgewelf; luchtbogen;
steunberen; rondbogen; spitsbogen; verticaliteit
Bronnenteksten:
© M.T. van de Kamp i.s.m. M. Janssens - 2000
SUBDOMEIN 2: HOFCULTUUR
Invalshoek 5 - Kunst, wetenschap en techniek
Optica, perspectief, anatomie, landmeten, cartografie
Probleemstelling:
Waarom ging men zich meer met wetenschap en
techniek bezighouden ?
Onderzoeksvragen:
5.1: Welke wetenschappen/ technieken stonden
centraal in deze periode ?
5.2: Noem een aantal belangrijke wetenschappelijke
ontwikkelingen / nieuwe technieken die in deze periode ontdekt werden ?
5.3: Wat waren de gevolgen van deze
wetenschappelijke ontwikkelingen / technieken voor de verschillende kunstvormen
?
5.4: Hoe gingen kunstenaars om met deze nieuwe
wetenschappelijke / technische verworvenheden ?
5.5: Welke rol speelden kunstenaars bij deze nieuwe
wetenschappelijke / technische ontwikkelingen ?
Trefwoorden:
Leonardo da Vinci; De lijst als venster ?
Onderzoek van werkelijkheid:
Probleemstelling:
Waarom ging men de werkelijkheid steeds meer
onderzoeken ?
Onderzoeksvragen:
5.6: Beschrijf de historische context waarin dit
'onderzoek naar de werkelijkheid' kon ontstaan ?
5.7: Waarom ging men de werkelijkheid steeds meer
onderzoeken ?
5.8: Waar kwam deze interesse in de werkelijkheid
vandaan ?
5.9: Welke rol speelde de klassieke filosofieën in
het onderzoeken van de werkelijkheid ?
5.10: Welke verschillende opvattingen bestonden er
t.a.v. het onderzoeken van de
werkelijkheid ?
5.11: Met welk doel onderzocht de kunstenaar de
werkelijkheid ?
Trefwoorden:
empirisch; descartes; newton ; de verbeelding van
het denken - filosofie
Samenhangend, steeds 'mechanischer' wereld ( machineriën)
Probleemstelling:
Wat waren de gevolgen van de wetenschappelijke /
technische ontwikkelingen + het onderzoek naar de werkelijkheid ?
Onderzoeksvragen:
5.12: Welke (uit)vindingen leverde de wetenschap
/techniek op ?
5.13: Welke wetenschappelijke / technische ideeën
ontstonden er zoal ?
5.14: Welke rol speelden de kunst daarbij ?
Trefwoorden:
Peter Burke - naar de mechanisering van het
wereldbeeld - uit: De Italiaanse Renaissance
Aandachtspunten: Leonardo:
Probleemstelling:
Wat voor een type kunstenaar was Leonardo Da Vinci
?
Onderzoeksvragen:
5.15: Welke beroepen oefende hij uit ?
5.16: Welke nieuwe wetenschappelijke ontdekkingen
deed hij ?
5.17: Wat was zijn rol als de kunstenaar / als
wetenschapper ?
5.18: Geef aan de hand van " het laatste
avondmaal" aan op welke manier Leonardo Da Vinci hierin wetenschap en
kunst heeft gecombineerd.
Trefwoorden:
Leonardo da Vinci; schilder, architect, bioloog,
natuurkundige
Bronnenteksten:
De Italiaanse Renaissance - de mechanisering van
het wereldbeeld - Peter Burke
De levens - Giorgio
Vasari
Naar het leven ? - themakatern examen kg/kb - vwo
1991: de lijst als venster
Passen en meten - themakatern examen kg/kb - vwo
1994: Leonardo da Vinci
SUBDOMEIN
3: CULTUUR VAN DE BURGERIJ
Invalshoek 5: Kunst,
wetenschap en techniek
Empirisch onderzoek
Probleemstelling:
Waarom deed men empirisch onderzoek
?
Onderzoeksvragen:
5.1: Welke rol
speelde het empirische onderzoek in de ontwikkeling van de wetenschappen ?
5.2: Welke rol speelde het
empirische onderzoek in de kunsten ?
Trefwoorden:
Waarneming; empirisch onderzoek;
wetenschap
Bronnen:
Bronnenbundels. Om deze bronnenbundels te vinden, zie de
aanwijzingen op http://www.kunstcontext.com/ckv/leerbron.htm
Kaptein, H. http://www.wereldorientatie.net/PPP/Wetenschappelijke
revolutie.ppt
Om in te lezen en niet gebruiken als bron!: http://nl.wikipedia.org/wiki/Humanisme en: http://nl.wikipedia.org/wiki/Empirisme
Alpers, S. De kunst van
het kijken.
Camera Obscura
Probleemstelling:
Welke functie heeft een Camera
Obscura ?
Onderzoeksvragen:
5.3: Waarvoor gebruikte men een Camera Obscura ?
5.4: Leg uit waarom het aannemelijk is dat Vermeer gebruik
gemaakt heeft van een Camera Obscura.
Trefwoorden:
Camera Obscura
Bronnen:
Over de camera obscura: Bronnenbundels, Om deze bronnenbundels te vinden, zie de aanwijzingen
op http://www.kunstcontext.com/ckv/leerbron.htm
Over Vermeer: http://www.histotheek.nl/index.php?option=com_content&task=view&id=120&Itemid=73
En http://www.digischool.nl/ckv2/ckv3/kunstentechniek/vermeer/vermeer1.htm
Lamoth in NRC http://www.nrc.nl/W2/Nieuws/2000/11/04/Vp/wo.html en kijk ook naar de flash animaties: http://www.nrc.nl/W2/Lab/Vermeer/DE_MELKMEID.html en http://www.nrc.nl/W2/Lab/Vermeer/WERKWIJZE.html
Kunst- en vliegwerk (
toneelmachines)
Probleemstelling:
Waarom wilde men gebruik maken van
toneelmachines bij het toneel / de opera / het ballet in de 17de
eeuw ?
Onderzoeksvragen:
5.5: Wat voor soorten
toneelmachines gebruikte men in de 17de eeuw ?
5.6: Welke effecten beoogde men met
het gebruik van toneelmachines ?
5.7: Welke rol was er weggelegd
voor de wetenschap en techniek t.a.v. deze toneelmachines ?
5.8: Welk verband bestaat er tussen
toneelmachines en het begrip ‘deus ex machina’ ?
Trefwoorden:
Van suggestie naar illusie; deus ex
machina
Bronnen:
Erenstein, R.L. Een theatergeschiedenis der
Nederlanden. P. 263
Drottningholms Slottsteater (boekje in mediatheek)
Toneelmachines in Drottningholm: http://www.dtm.se/engelsk/eframes_index.html en http://www1.appstate.edu/orgs/spectacle/index.html
Bronnenteksten:
-
Een theatergeschiedenis der Nederlanden – R.L. Erenstein
-
Westerse theatergeschiedenis – Phyllis Hartnoll
-
De kunst van het kijken – Svetlana Alpers
-
Cd-rom van Vermeer
SUBDOMEIN 4: ROMANTIEK
EN REALISME
Invalshoek 5: kunst,
wetenschap en techniek
5a: opkomst
muziekwetenschap en kunstgeschiedenis
Onderzoeksvragen:
5.1: Welke rol speelde de ontwikkeling van de technische
vaardigheid in de kunsten ?
Probleemstelling:
5a: Waarom kwamen de muziekwetenschap en de kunstgeschiedenis
op ?
Trefwoorden:
Muziekwetenschap; kunstgeschiedenis
Bronnen:
Encarta, muziekencyclopedie, kunsthistorisch overzicht: blz
16/17; blz. 19/20;
5b: Specialisatie
wetenschappen, ook in zekere zin specialisatie in de kunsten; tegelijkertijd
behoefte bij elkaar te komen in gesamtkunstwerk;
ballet, losmaken uit
opera
Onderzoeksvragen:
5.2: Leg uit wat Wagner beoogde met de opera als
gesamtkunstwerk ?
5.3: Geef nog een voorbeeld wat je als gesamtkunstwerk zou
kunnen betitelen uit de Romantiek en leg daarbij uit waarom dit een
gesamtkunstwerk genoemd kan worden
5.4: Waarom maakte – in tegenstelling tot de ontwikkelingen
die er waren om meer tot gesamtkunstwerken te komen – zich dan juist wel los
uit de opera ? Geef hiervoor twee argumenten/redenen
Probleemstelling:
5b: Waarom ontstonden er zowel tendenzen naar meer
specialisatie als tendenzen naar gesamtkunstwerken in de Romantiek ?
Trefwoorden:
Specialisatie; gesamtkunstwerk
Bronnen:
Rom/real: blz 38,39; blz 26,27; van Hofballet tot postmoderne
dans en diverse andere bronnen zoals naslagwerken
5c: Samenwerking met
ingenieurs: ijzer en glasconstructies; aandachtspunten: Crystal palace/
Eiffeltoren
Onderzoeksvragen:
5.5: Waarom werkten architecten en kunstenaars steeds meer
samen met ingenieurs aan bouwwerken ?
5.6: Waarom werden bouwwerken van ijzer en glas het nieuwe
schoonheidsideaal ?
5.7: Hoe reageerde het publiek in eerste instantie op de
Eiffeltoren ?
Probleemstelling:
5c: Waarom werkte men in de bouwkunst in deze periode veel
met ijzer en glas constructies ? en leg uit welke technische principes dit
mogelijk maakten.
Trefwoorden:
Ijzer; gietijzer; staal, galvaniseren; constructies;
skeletbouw; ingenieurs; Paxton; Eiffel
Bronnen:
Kunsthistorisch overzicht deel 2; blz 38,39,40; rom/real:
blz. 40,41,42,43; thema: op zijn plaats, plaatsgebonden kunst en vormgeving
(themabundel kunstgeschiedenis vwo)
5d: Toename
reproductiemogelijkheden:
Onderzoeksvragen:
5.8: Waardoor ontstonden nieuwe reproductiemogelijkheden ?
5.9: Welke nieuwe mogelijkheden ontstonden er als gevolg van
de nieuwe reproductiemiddelen ?
5.10: Hoe reageerden kunstenaars/ het publiek op deze nieuwe
reproductiemogelijkheden ?
Probleemstelling:
5d: Welke voordelen hadden deze nieuwe
reproductiemogelijkheden ? Welke nadelen ?
Trefwoorden:
Nieuwe druktechnieken/ grafische technieken als: lithografie,
fotografie
Bronnen:
Rom/real: blz 40,41; blz 47 en diverse andere bronnen m.b.t.
lithografie en fotografie
5 e:
Gaslicht en elektriciteit
Onderzoeksvragen:
5.11: Welke invloed hadden gaslicht en elektriciteit op de:
beeldende kunst, architectuur en muziek ?
5.12: Welke rol hadden gaslicht en elektriciteit op de mogelijkheden
in het theater/ de theaterdans ?
Probleemstelling:
5 e: Welke invloed hadden gaslicht en
elektriciteit op de kunsten in het algemeen ?
Trefwoorden:
Gaslicht, elektriciteit
Bronnen:
Rom/real: blz 44,45; van hofballet tot postmoderne dans – Luuk
Utrecht; Westerse theatergeschiedenis – Phyllis Hartnoll; Licht – catalogus bij
de tentoonstelling in het Van Gogh museum.
5f: Fotografie
Onderzoeksvragen:
5.13: Wat fotografeerde men toen de fotografie pas
uitgevonden was zoal ? Noem drie onderwerpen
5.14: Hoe werkt de techniek van de fotografie ?
5.15: Welke functies kreeg de fotografie ?
5.16: Welke functies nam de fotografie over van de
schilderkunst ?
Probleemstelling:
5f: Welke rol kreeg de fotografie in de maatschappij en in de
kunsten ?
Trefwoorden:
Daguerre; Niepce; William Henry Fox Talbot; daguerreotype;
fotografie
Bronnen:
Rom/real: blz 47; a new history of photography – Konemann;
150 jaar fotografie – Mattie Boom; naar het leven ? themakatern vwo
kunstgeschiedenis; teken als taal – themakatern vwo kunstgeschiedenis.
ã Marie-Thérèse van de Kamp – 2009