Onderwerp: Hofcultuur in de zestiende en zeventiende eeuw – versie na 2022

Accenten binnen het onderwerp:

· renaissancehoven in de zestiende eeuw in Europa (bijvoorbeeld Florence, Rome, München, Londen); hoven van (absolute) vorsten in de zeventiende eeuw;

· (stads)paleizen, villa's, tuinen; Versailles: inrichting en functie van paleis en tuinen (Lodewijk XIV);

· ontwikkeling in tragedie en komedie (inspiratie klassieken en eigentijdse ontwikkelingen);

· hofdans en hofballet (ballet de cour);

· ontstaan van opera, ontwikkeling van de instrumentale muziek, ontwikkelingen binnen de kerkmuziek.

Specificaties van het onderwerp vanuit domein B invalshoeken voor reflectie:

Kunst en religie, levensbeschouwing

· Verbinding christelijke heilsgeschiedenis, klassieke geschiedenis en mythologie.

· Kunst als propaganda van/voor vorsten via allegorische voorstellingen (bijvoorbeeld Catharina de Medici, Lodewijk XIV).

· Humanisme: studie van klassieke teksten, levenshouding gericht op het wereldlijke en het individu.

· Reformatie en contrareformatie.

Kunst en esthetica

· Klassieke theorieën over schoonheid (Plato, Aristoteles): schoonheid als eenheid van delen, maat, verhouding, symmetrie, orde.

· Uomo universale als beschavingsideaal.

· Invloed van contrareformatie op de kunsten.

· Maakbare en beheersbare natuur (bijvoorbeeld tuinen).

· Originaliteit: inventio en aemulatio (bijvoorbeeld 'David' van Michelangelo).

· Retorica en affectenleer.

· Ontwikkelingen binnen theater: aristotelische principes in de tragedie (bijvoorbeeld Jean Racine) en Engeland (bijvoorbeeld William Shakespeare).

· Lichaamshouding en dans als uiting van beschaving (bijvoorbeeld Baldassare Castiglione: 'Boek van de hoveling').

· Hofballetten en opera's als poging om het Griekse totaaltheater te reconstrueren.

· Ontwikkelingen in de muziek: prima pratica (polyfonie en homofonie) en seconda pratica (Claudio Monteverdi): opera, monodie.

Kunstenaar en opdrachtgever; politieke en economische macht

· Organisatie samenleving en bestuur: onafhankelijke stadsstaten in de zestiende eeuw in Italië; (absolute) monarchieën in de zeventiende eeuw (bijvoorbeeld Frankrijk): centrale bestuursmacht van de vorst betekent ook economische macht.

· Mythologie als allegorische verwijzing naar politiek en status vorst.

· Status van de kunstenaar: van ambachtsman naar kunstenaar (artes liberales), opkomst hofkunstenaar (musici, dansmeesters, toneelschrijvers, architecten, schilders) en 'vrije' ondernemer; academies.

· Positie van vrouwelijke kunstenaars: veelal afhankelijk van afkomst/familie (bijvoorbeeld Artemisia Gentileschi).

· Opdrachtgevers: hof, kerk, adel, vermogende burgers; patronage/mecenaat.

· Encyclopedische verzamelingen van vorsten en wetenschappers.

Kunst en vermaak

· Mythologische verhalen als bron van vermaak (bijvoorbeeld Metamorphosen, Ovidius).

· Monodie; ontwikkeling instrumentale muziek vanuit de begeleiding van de dans (danssuite).

· Villa's als 'lustoorden' en vermaaksfuncties van tuinen.

· Theaterspektakel (intermezzi), Italiaanse en Franse opera.

· Hofdans (gezelschapsdans) en hofballet (theatrale dans).

· Commedia dell'arte: stereotypering en improvisatie.

Kunst, wetenschap en techniek

· Toepassing van wetenschappelijke ontdekkingen in de kunsten: bijvoorbeeld optica, perspectief, anatomie, landmeten, cartografie, mechanica.

· Ontwikkeling van muziekinstrumenten (bijvoorbeeld uitbreiding van de strijkinstrumenten).

· Empirisch onderzoek van werkelijkheid (Leonardo da Vinci), samenhangend wereldbeeld.

· Tractaten in alle kunsten, naar voorbeeld van Vitruvius (opbouw: theoretisch en praktisch deel).

Kunst intercultureel

· Ontdekkingsreizen en nieuwe zeeroutes, contacten met andere culturen (bijvoorbeeld Ottomaanse Rijk, Nieuwe Wereld, China).

· Invloed van het Midden-Oosten op de hernieuwde belangstelling voor de klassieke cultuur en op de ontwikkeling van de wetenschappen (bijvoorbeeld lijnperspectief, cartografie).